Gravensteen
Gent, 2019

Het Gravensteen was in al zijn tijden een gebouw waarin het stadsleven zich zowel rondom als binnenin de walmuur afspeelde. Na een periode van bewoning door de graaf is het tijd na tijd uitgegroeid tot een bijzonder complex waarin zich steeds verschillend gebruik simultaan afspeelde. Van een administratieve en juridische plek met Kasselrij, tot een plaats van productie en arbeiderswoningen tijdens de opmars van textiel- en metaalnijverheid. Van een periode met een stuk open wal aan het water tot een tijd met panden die tegen het Gravensteen aangebouwd stonden. Het was een plek met levendige pleinen en kleinere hoven. Steeds in de geschiedenis capteerde het Gravensteen alleszins zijn tijdsgeest ten volle doordat de maatschappelijke condities en het leven van dat moment er zich in én rond tegelijk afspeelden. Het gebouw stond centraal in de maatschappij van dat ogenblik. Vandaag wordt gekenmerkt door de aandacht voor een verdicht kwalitatief stedelijk leven met aandacht voor voldoende open ruimte en groen. Vandaag wordt ook gekenmerkt door de stad voor locals en toerisme als plek voor een rijke beleving van vrije tijd en cultuur. Toeristen zijn een enorm aandeel geworden in de populatie van mensen die in de kunststad vertoeft. Omdat het in de geschiedenis nooit een eenzijdig ingevuld gebouwencomplex geweest is en omdat we willen voorkomen dat een glazen stolp zich zou sluiten rond het Gravensteen, die het zou herleiden tot een museaal object, kiezen we er ten volle voor om een publieke invulling en programma samen met een betalend toeristische component te laten plaatsvinden binnen de walmuren. Zo blijft het in al zijn echtheid deel van de stad Gent. De ontmoeting tussen lokale bewoners en reizigers is er spontaan en iedereen vindt er tegelijkertijd zijn plek en gading. De publieke levendigheid zorgt voor geschiedkundige continüïteit in de dynamiek van de plaats. Tegelijk maken de locals in de echtheid van hun aanwezigheid en gebruik, in de alledaagse en bijzondere taferelen, ook de ervaring van de toerist rijker. Zowel bewoners als toeristen kunnen zich de plaats op hun manier toeëigenen en er zich op een hernieuwde manier aan relateren.

De gehele geschiedens van het Gravensteen is een buitengewoon bijzondere verhalenschat. De verticale stapeling in de tijd, motte na motte, ophoging na ophoging spreekt meteen tot de verbeelding. Ook de vele horizontale planvariaties doorheen de tijd binnen de wal maken de bouwgeschiedenis ervan op zijn minst woelig te noemen. Daarin zit de kans om het Gravensteen, nog meer dan vandaag reeds het geval is, te verdiepen tot een Time Castle, een waar kasteel van en over vele tijden. De lagen en verhalen uit het verleden kunnen door specifieke interventies namelijk nog veel beter tot hun recht komen. Het huidige project stelt zich tot doel beter te kunnen kijken naar wat er al is. Daarenboven stellen we voor enkele ruwe of niet vrijgelegde onbekende brokken geschiedens op te wrijven tot glans. Het Time Castle als x-ray van alle tijden van wat binnen de wal gebouwd is, maar zeker ook van wat er zich in en rond heeft afgespeeld. Er zit veel capaciteit in het versterken van de ervaring van de vele tijdsdimensies door de architecturale ingrepen die we nu doen zorgvuldig met dat doel voor ogen te regisseren. We leggen soms voorzichtig vrij, ontbloten ruïnes. Terwijl sommige delen bezoekbaar en geconsolideerd worden, maken andere tijden zich vrij voor observatie en/of gebruik. Het Gravensteen wordt nog veel meer een gebouw over wat we kunnen zien, maar ook over wat we niet kunnen zien. De rol van het mystieke behoudt zijn plaats. Archeologie en bouwkundig vooronderzoek worden ingezet om de nieuwe ingrepen delicaat in de mogelijkheden van het monument te nestelen.