De Linde
Tervuren, 2023-heden
Woonproject De Linde is gelegen in Tervuren, een groene gemeente ten oosten van Brussel. Het gebouw, ontworpen in 1975 door E. Vanden Plas in samenwerking met M. Vierin, is een mooi voorbeeld van brutalisme. Het 8-laagse volume is een solitair tussen de kleinschaligere omliggende bebouwing en domineert het voorliggende sportveld. De 50 sociale woningen, met een gelijkvloerse plint van bergingen en een praktijkruimte, zijn bovenop een ondergrondse parking gebouwd, die in de tuin met veel reliëf geschoven zit. Aan de achterzijde zitten liften en trap in een afzonderlijk verticaal torenvolume, verbonden met galerijen naar de appartementen.
De betonnen constructie en prefab gevelelementen bepalen de architectuur. Geprefabriceerde vlakke en geribde panelen zijn alternerend gestapeld, wat resulteert in een sterke grafiek. Van veraf domineert een horizontale belijning met continue bandstroken die rondom het gebouw zitten. Van dichtbij wordt een robuuste stapeling en expressieve assemblage van gevelelementen waarneembaar. Het jaren 70 gebouw is niet geïsoleerd, de verdiepingshoogtes zijn beperkt en de woonoppervlaktes staan op scherp.
Het ontwerp voor de renovatie van dit brutalistisch woongebouw wordt gekenmerkt door een radicaal hergebruik van materialen. De prefab betonpanelen worden gedemonteerd en ter plekke opgeslagen. Na het gebouw te isoleren worden de panelen teruggeplaatst. Door de toegevoegde isolatie wordt het gebouw net groter. De leemtes die zo ontstaan, vormen de aanleiding voor een lokaal andere gevelbekleding. Gestreepte zwart-witte gevelstroken worden ingevoegd als sporen van verandering en vervlechten met de grafiek van de gevel. De fysieke actie wordt getoond.
Het nieuwe verschilt op het eerste zicht nauwelijks van het bestaande. De aandacht verschuift van een materiële ingreep naar de actie zelf. We refereren naar het werk ‘Faith Moves Mountains’ van Francis Alÿs: “Sometimes making something leads to nothing, sometimes making nothing leads to something.” In De Linde is de actie van ontmantelen en het weer in elkaar zetten mee nodig om de kijk op het gebouw te veranderen en het tegelijk grotendeels te bewaren zoals het is. De materialen ondergaan slechts een kleine verschuiving. Alles lijkt hetzelfde maar is toch net anders. Deze kleine veranderingen hebben tegelijk een grote impact op de bewustwording rond materiaalgebruik en de manier waarop we nog willen/kunnen (ver)bouwen. Het sterk verbeteren van de energetische prestaties wordt gekoppeld aan het behoud van de essentie van het origineel ontwerp.
Ook het wonen zelf wordt verbeterd door kleine maar doeltreffende aanpassingen. Een bajonetvormige circulatie tussen de inkom en leefruimte rijgt de kamers en ondersteunende functies aan elkaar. De inpandige vergroting van de terrassen zet de eetruimte en zithoek diagonaal geschrankt rond de keuken. De nieuwe invullingen hebben een circulaire tektoniek met zichtbare en demontabele verbindingen. De toegevoegde (isolatie)materialen zijn biogebaseerd.
Het ontwerp is een invitatie voor meer collectiviteit en sociale cohesie. Een ruimere entree als plaats voor ontmoeting wordt gelinkt met een gedeelde ruimte voor activiteiten, burengesprek, workshops en fietsherstel. Door deze sterk te verbinden met de buitenruimte, wordt de gemeenschappelijke tuin zichtbaarder gemaakt en deel van de collectiviteit.
Project De Linde werd geselecteerd na de oproep ‘Innovatieve Projecten 2024’ door Wonen in Vlaanderen en ontvangt extra subsidies ter ondersteuning, om een voortrekkersrol op te nemen in duurzaam en toekomstgericht bouwen.
Architectuurwedstrijd: 1e prijs, Opdrachtgever: Woontrots, Programma: 52 sociale woningen, gedeelde ruimte, tuin, ondergrondse parking, Oppervlakte: 6.760m², Bouwkost:11,7 mln. €, Ontwerpteam: Gert Somers, Jonas Lindekens, Sara Verleye, Tom Beysen, Bartosz Teodorczyk, Selen Sürmeli, Marianna Moskal, Studiebureau Stabiliteit/Technieken en EPB: STir, Foto’s bestaande toestand: Tom Beysen, Bartosz Teodorczyk, Publicaties: A Look on re-use through art – Practices in research #05.
